Gỏi nhệch Nga Sơn Thanh Hóa.
Nhắc tới ẩm thực Thanh Hóa, người ta thường nhớ ngay tới nem chua, chả tôm, bánh răng bừa, bánh gai Tứ Trụ,... Ngoài ra, còn có một đặc sản hấp dẫn không thể không nhắc đến, đó chính là gỏi nhệch. Vốn là món ăn dân dã, gỏi nhệch dần trở thành đặc sản xứ Thanh, “hút” khách thập phương tới thưởng thức.
Gỏi nhệch có nguồn gốc từ đâu?
Gỏi nhệch (hay còn gọi là chẻo nhệch) là món ăn dân dã có nguồn gốc từ vùng đất Nga Sơn và dần trở thành đặc sản nổi tiếng ở Thanh Hóa. Món gỏi này cũng xuất hiện ở nhiều địa phương như Tràng Cát (Hải Phòng), Thái Thụy (Thái Bình), Giao Thủy và Nghĩa Hưng (Nam Định), Kim Sơn (Ninh Bình).
Nguyên liệu làm gỏi nhệch
Đúng như tên gọi, món gỏi nhệch được chế biến từ nguyên liệu chính là cá nhệch. Đây là loài cá da trơn, khỏe và khá dữ. Thoạt nhìn, chúng khá giống lươn nhưng kích thước lớn hơn, da trơn trượt, lưng và bụng màu nâu nhạt.
Cá nhệch hình dáng bên ngoài có nét giống lươn hoặc rắn. (Ảnh: Sưu tầm)
>>> XEM THÊM: Cháo lươn Thanh Hóa - Món ngon mang dư vị quê hương
Những người dân làng chài ở Thanh Hóa cho biết cá nhệch rất khó bắt, chúng thường cư trú ở đáy vùng đầm phá ven bờ, vùng cửa sông, ruộng lúa. Mình cá trơn nhẫy nên chỉ bắt được bằng cách ra cửa biển đóng đáy hoặc dùng những chiếc xiên cá ba răng to và chắc khỏe để đâm. Cá nhệch rất khỏe và hung dữ, sống được trong cả môi trường nước ngọt, nước lợ và nước mặn.
Chế biến gỏi nhệch
Làm gỏi cá không khó nhưng muốn thơm ngon đòi hỏi người làm phải thao tác thật nhanh để cá tươi và không bị tanh.
Nhệch sau khi bắt về được làm sạch nhớt bằng tro hoặc nước vôi loãng. Sau khi mổ bụng bỏ ruột, đầu và đuôi, người ta lọc xương và thịt riêng. Người làm phải thật khéo léo và tỉ mỉ trong khâu lọc cá để cá không bị nát và không dính xương dăm.
Cá sau khi làm sạch sẽ được bóp với chanh hoặc hỗn hợp gừng - sả xay nhuyễn để giữ được độ tươi ngon. Trước đây, thính được xay từ gạo rang vàng sẽ được trộn trực tiếp với cá nhưng hiện tại, thính được để riêng, người ăn có thể thêm tùy theo sở thích lúc cuốn gỏi.
Cá được thái lát mỏng, có thể trộn với thính hoặc không. (Ảnh: Sưu tầm)
>>> [GỢI Ý]: Những đặc sản Thanh Hóa làm quà biếu ngon ngây ngất
Cá sau khi bóp chanh, gừng, sả sẽ được trộn với các loại gia vị rồi cho vào vải xô sạch gói lại, ép cho thật kiệt nước, sao cho miếng thịt được thấm gia vị cả trong lẫn ngoài, thật săn và dẻo dai.
Da cá được rán giòn để cuộn cùng với gỏi. Còn xương cá đem vào cối giã nhuyễn để nấu chẻo.
Rau ăn kèm với gỏi nhệch
Gỏi cá được ăn kèm với nhiều loại rau lá khác nhau nhưng bắt buộc phải có các loại như: lá chanh, lá sung, rau húng, tía tô, bạc hà. Ngoài việc làm tăng thêm hương vị của món gỏi, các loại rau lá trên còn là vị thuốc để cân bằng tính hàn của cá nhệch. Ở Nga Sơn gỏi cá còn được ăn cùng với lá rau má, dấp cá tươi mọc rất nhiều trong vườn nhà. Điều đó cũng làm nên hương vị rất riêng cho món ăn.
Chẻo nhệch - bí quyết làm nên sự khác biệt
Chẻo có mùi rất thơm, ăn vào sẽ thấy vị bùi béo. (Ảnh: Sưu tầm)
Nếu những nơi khác ăn gỏi kèm mắm tôm, nước mắm thì điểm nhấn cho gỏi cá Nga Sơn chính là chẻo nhệch. Chẻo ăn cùng gỏi cá là bí quyết làm nên sự khác biệt, được chế biến từ xương cá giã nhuyễn chưng cùng mẻ chua và các loại gia vị đặc trưng khác. Chẻo bày ra bát nhỏ, có màu đỏ sậm, đặc sánh, đậm đà, váng mỡ và thơm nức mũi.
Thưởng thức gỏi nhệch chuẩn vị nhất
Nhiều người lần đầu thưởng thức món ăn lạ miệng này thích thú với cách cuốn gỏi.
Trước hết bạn phải lấy một lá sung hoặc lá ổi bánh tẻ làm vỏ đựng, sau đó xếp lần lượt lá lộc nhòn, mơ, hung quế, mùi tàu, đinh lăng, rau má, bạc hà… Việc chọn lá tùy theo sở thích riêng của mỗi người.
Tiếp đến là cuốn thành hình phễu và nhồi gỏi nhệch vào giữa, tưới nước chẻo nhệch lên trên.
Cuối cùng là hành khô, gừng, ớt lát mỏng rắc vào cùng. Có thể đậy miếng bánh đa vừng lên trên tùy khẩu vị. Thực khách phải khéo léo khi cuốn gỏi sao cho vừa miệng nhất.
Không phải lúc nào thực khách tới Nga Sơn cũng có thể thưởng thức món gỏi trứ danh này (Ảnh: Sưu tầm).
>>> Xem thêm: Động từ Thức - Địa danh du lịch nổi tiếng Nga Sơn
Cảm nhận đầu tiên khi nhai là vị giòn giòn, hơi chát của các loại rau, tiếp đến là vị béo ngậy của chẻo, vị ngọt bùi dai giòn của gỏi cá, vị cay, nồng, thơm, nóng của gừng, xả, ớt… Cảm giác ngọt, béo, bùi, xen lẫn giòn dai mềm và thơm mát khiến người ăn thấy ngon miệng vô cùng, ăn bao nhiêu cũng không thấy chán.
Người dân Nga Sơn khi thiết khách bằng gỏi nhệch, sẽ bày ra mâm cùng với chai rượu nếp. Trong bữa cơm rượu quây quần, chủ khách cùng thưởng thức gỏi cá, vừa trò chuyện nhâm nhi chén rượu cay nồng, vừa cuốn gỏi mời nhau ăn, thể hiện sự mến khách và lối sống giản dị, nghĩa tình.
>>> [Thưởng thức ngay]: Bánh cuốn Thanh Hóa - Món ngon nhất định phải thử
Từ món ăn dân dã của người bản địa, gỏi nhệch giờ trở thành đặc sản được thực khách gần xa ưa chuộng. (Ảnh: Sưu tầm)
Gỏi nhệch nay xuất hiện nhiều trong các nhà hàng, quán ăn, trở thành đặc sản xứ Thanh được bạn bè xa gần biết đến. Món ăn còn là niềm tự hào, thể hiện sự tinh tế, sáng tạo trong nét văn hóa ẩm thực của người dân miền biển Nga Sơn Thanh Hóa.
