Đồng bào Mường và Thái nơi miền Tây xứ Thanh đã gắn bó với món canh lá đắng từ bao đời nay. Trong những căn bếp nhỏ ấm khói củi, những bát canh nóng hổi luôn có mặt trong bữa cơm của gia đình, trong những ngày se lạnh, hay trong những buổi sum họp sau mùa nương. Món ăn nghe qua có vẻ đơn giản nhưng lại chứa đựng cả một câu chuyện dài về núi rừng, về tập tục, về tình người mộc mạc. Chính sự dung dị ấy đã khiến bất kỳ ai đặt chân tới Thanh Hóa đều muốn thử ít nhất một lần.
Canh lá đắng - Đặc sản "đắng lòng" ở Thanh Hóa.
>>> Xem thêm: Các đặc sản Thanh Hóa nhất định phải thử
Hương vị của canh lá đắng là trải nghiệm không thể quên đối với thực khách. Chỉ cần đưa thìa đầu tiên lên miệng, vị đắng lan tỏa nhanh chóng khiến nhiều người phải nhăn mặt. Nhưng chỉ vài giây sau, vị đắng ấy tan biến, để lại vị ngọt thanh nơi cuống họng, hòa cùng hương thơm của sả, riềng và chút cay dìu dịu của ớt. Cái bùi béo của tiết, của nội tạng quyện vào nước canh tạo nên một tổng thể hài hòa, lạ miệng nhưng đầy cuốn hút. Người chưa từng ăn thì e ngại, nhưng người đã thử rồi thường thừa nhận rằng càng ăn càng thấy “mê”, càng thấy vị đắng ấy trở nên dễ thương đến lạ.
Lá đắng - Món quả của núi rừng xứ Thanh.
Nguồn cội của hương vị đó đến từ chính loại lá đặc biệt – lá đắng. Đây là món quà của rừng núi, mọc nhiều ở ven suối, khe đá. Người dân địa phương thường mang về trồng trong vườn để tiện sử dụng. Lá có màu xanh đậm, thon dài, mang vị đắng đặc trưng mà không loại rau nào có được. Để có một nồi canh ngon, người nấu phải chọn đúng lá bánh tẻ, bởi lá quá non không đủ vị, còn lá già lại đắng gắt, mất đi sự tinh tế vốn có. Nói như bà con nơi đây, lá đắng cũng như con người xứ Thanh: thật thà, thẳng thắn, đôi khi “khó gần” lúc ban đầu nhưng càng hiểu lại càng thương.
Canh lá đắng thường được nấu cùng lòng lợn, lòng bò, lòng gà hoặc thịt gà, thịt lợn băm nhỏ. Nhiều gia đình biến tấu với tôm, cá rô đồng, cá mương, cá trích… tùy sở thích. Phổ biến nhất là canh lá đắng nấu với lòng, nội tạng, nên nhiều người còn gọi vui là “canh đắng lòng” là như vậy.
Nguyên liệu nấu canh đắng lòng xứ Thanh. Ảnh: Trương Hồng Nhung
>>> Khám phá: Những đặc sản Thanh Hóa tiến vua nổi tiếng
Cách nấu canh lá đắng cũng phản ánh sự khéo léo của người dân vùng cao Thanh Hóa. Nội tạng như lòng, gan, phổi phải được sơ chế kỹ lưỡng để giữ được độ thơm và giòn tự nhiên. Sau khi ướp cùng mẻ, mắm tôm, ớt, riềng, sả, người nấu phi thơm hành tỏi rồi cho hỗn hợp vào xào, đợi dậy mùi mới thêm tiết, đổ nước và cho lá đắng vào khi nước vừa sôi. Tất cả diễn ra nhanh nhưng đòi hỏi sự tinh tế, bởi chỉ một chút sơ sẩy cũng khiến món ăn mất đi hương vị đặc trưng.
Những ngày se lạnh ở vùng cao xứ Thanh, được ngồi bên bếp lửa hồng, thưởng thức một bát canh lá đắng nóng hổi là một trải nghiệm ấm lòng mà bất kỳ du khách nào cũng nên thử. Bát canh không chỉ xua tan cái rét, mà còn khiến người ta cảm nhận rõ hương vị của núi rừng, cảm nhận sự nồng hậu của những con người nơi đây. Có lẽ vì thế mà không ít người con xứ Thanh khi đi xa đều nói rằng họ nhớ món canh lá đắng như nhớ chính quê hương của mình – một nỗi nhớ nồng, đượm mà giản dị.
Món canh lá đắng nấu lòng lợn. Ảnh: Trương Hồng Nhung
Ngày nay, từ các bản Mường, bản Thái như bản Báng, Bản Mạ,... món canh lá đắng đã xuất hiện trong nhiều nhà hàng, quán ăn và homestay ở Thanh Hóa. Du khách đến Pù Luông, Bá Thước, Quan Hóa, Lang Chánh, Thường Xuân,... đều có thể dễ dàng tìm thấy món ăn này trong thực đơn của các cơ sở dịch vụ. Không ít người sau khi thưởng thức còn tìm mua lá đắng phơi khô mang về làm quà, để có thể tiếp tục nhớ và tái hiện hương vị núi rừng trên những vùng đất xa xôi.
Canh lá đắng không chỉ là món ăn, mà là một phần của văn hóa, của ký ức, của cách mà người xứ Thanh đối đãi với thiên nhiên và với chính cuộc sống của mình. Hương vị của món ăn là lời mời gọi du khách hãy đến và cảm nhận, không chỉ bằng vị giác mà bằng cả trái tim.
>>> [GỢI Ý]: Những đặc sản Thanh Hóa làm quà biếu ngon ngây ngất nên 'rinh' về
Với vị đắng đặc trưng nhưng hậu vị ngọt thanh đầy thú vị, canh lá đắng xứng đáng là một trong những trải nghiệm ẩm thực không thể bỏ lỡ khi du lịch Thanh Hóa. Hãy tìm đến một quán ăn bản địa, gọi một bát canh lá đắng nóng hổi. Có thể ngay thìa đầu tiên bạn sẽ hơi bất ngờ, nhưng chỉ sau vài thìa, bạn sẽ hiểu vì sao món ăn này khiến bao người thương nhớ – từ du khách phương xa cho đến người con xa quê.
