Ghé thăm những làng nghề dệt chiếu truyền thống tại mỗi tỉnh thành, bạn sẽ có cơ hội quan sát quá trình các nghệ nhân làm ra sản phẩm chiếu dệt tuyệt đẹp, lắng nghe những câu chuyện làm làm nghề thăng trầm và tìm hiểu nét văn hóa bản địa riêng biệt, độc đáo.
1. Những làng nghề dệt chiếu ở Việt Nam – Nét văn hóa truyền thống đẹp
Các làng nghề dệt chiếu ở Việt Nam từ lâu đã trở thành một phần quan trọng trong đời sống văn hóa dân tộc. Tại mỗi vùng quê, nghề dệt chiếu không chỉ tạo ra những sản phẩm gắn bó với sinh hoạt hằng ngày mà còn phản ánh sự khéo léo, sáng tạo và cần cù của người thợ thủ công. Từ chiếu cói Nga Sơn (Thanh Hóa), chiếu Hới (Thái Bình), chiếu Cẩm Nê (Đà Nẵng) cho đến chiếu Phú Tân (Phú Yên)… tất cả đều mang đậm dấu ấn văn hóa vùng miền.
Những làng nghề dệt chiếu ở Việt Nam là nơi lưu giữ nét văn hóa truyền thống đẹp của Việt Nam. Ảnh: Travellive+
Ngày nay, các làng nghề dệt chiếu không chỉ giữ vai trò cung cấp sản phẩm truyền thống mà còn trở thành điểm đến du lịch văn hóa hấp dẫn. Du khách ghé thăm sẽ được tận mắt chứng kiến quy trình dệt chiếu thủ công, lắng nghe những câu chuyện về “hồn nghề” và chọn mua những sản phẩm tinh xảo làm quà lưu niệm. Đây chính là nét đẹp vừa gần gũi, vừa độc đáo góp phần lưu giữ và quảng bá bản sắc văn hóa Việt Nam.
2. Giới thiệu những làng nghề dệt chiếu ở Việt Nam nổi tiếng
2.1 Làng nghề dệt chiếu Nga Sơn – Thanh Hóa
Nhắc đến làng nghề dệt chiếu nổi tiếng ở Việt Nam, không thể bỏ qua làng nghề chiếu cói Nga Sơn (Thanh Hóa) – cái nôi lưu giữ bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc.
Nga Sơn nằm cách TP. Thanh Hóa 40km đi về hướng Đông Bắc, từ lâu nổi tiếng là vùng đất giàu truyền thống văn hóa và lịch sử. Không chỉ được biết đến với nghề dệt chiếu cói truyền thống, Nga Sơn còn gắn liền với những danh lam thắng cảnh và di tích lịch sử như Chiến khu Ba Đình, đền thờ Mai An Tiêm, động Từ Thức và những truyền thuyết mang đậm sắc màu dân gian.
Chiếu cói Nga Sơn. Ảnh: Sưu tầm
Làng nghề chiếu cói Nga Sơn nằm ven biển, có lịch sử hàng trăm năm, bắt nguồn từ thời vua Đinh Tiên Hoàng, là một trong những vật cống tiến triều đình, được các bậc vua chúa, quý tộc ưa dùng. Cói Nga Sơn đặc biệt ở chỗ sợi nhỏ, dài, mềm và dai, tạo nên những tấm chiếu mịn, bền và đẹp mắt.
Mùa cói tại Nga Sơn. Ảnh: Nga Sơn Biz
Sản phẩm chiếu cói Nga Sơn từ lâu đã vượt ra ngoài phạm vi trong nước, vươn tới thị trường quốc tế. Nhật Bản từng hợp tác với hơn 50 doanh nghiệp tại Nga Sơn để xuất khẩu chiếu và các sản phẩm thủ công từ cói.
Làng nghề chiếu cói Nga Sơn là niềm tự hào của người dân xứ Thanh. Ngày nay, du khách đến đây không chỉ để mua chiếu, đệm ngồi, giỏ cói mà còn để tìm hiểu quá trình làm chiếu truyền thống – từ trồng cói, nhuộm sợi, đến dệt tay tỉ mỉ trên khung gỗ.
Hướng dẫn di chuyển:
Từ trung tâm TP. Thanh Hóa, đi theo quốc lộ 10 về hướng Bắc khoảng 45 km là tới Nga Sơn. Sau đó, bạn có thể hỏi người dân địa phương để tìm đến các làng nghề dệt chiếu.
---> Những địa điểm du lịch nổi tiếng tại huyện Nga Sơn <---
2.2 Làng dệt chiếu Hới - Thái Bình
Làng dệt chiếu Hới – Thái Bình là một trong những làng nghề truyền thống lâu đời nhất của Việt Nam, xuất hiện từ thời Hậu Lê (thế kỷ XV). Nơi đây nổi tiếng với kỹ thuật dệt chiếu tinh xảo do trạng nguyên Phạm Đôn Lễ truyền dạy, kết hợp nguyên liệu cói và sợi đay để tạo ra những tấm chiếu bền chắc, nhiều hoa văn độc đáo như chiếu chữ lồng, chiếu vẽ. Trải qua hàng trăm năm, chiếu Hới không chỉ là vật dụng sinh hoạt quen thuộc mà còn trở thành sản phẩm văn hóa mang đậm bản sắc quê lúa Thái Bình.
Làng nghề hiện có hơn 3.000 hộ dân tham gia trực tiếp vào khâu sản xuất chiếu. Ảnh: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thái Bình
Ngày nay, làng chiếu Hới có hơn 3.000 hộ dân vẫn giữ nghề, vừa sản xuất thủ công truyền thống vừa cải tiến mẫu mã để đáp ứng nhu cầu thị trường trong và ngoài nước. Ghé thăm làng nghề, du khách sẽ được tận mắt chứng kiến quy trình dệt chiếu, lắng nghe câu chuyện về hồn nghề qua nhiều thế hệ và mua về những sản phẩm thủ công bền đẹp, giàu giá trị văn hóa. Đây cũng là điểm đến thú vị trong hành trình khám phá du lịch văn hóa Thái Bình.
- Hướng dẫn di chuyển đến làng dệt chiếu Hới:
Từ thủ đô Hà Nội, bạn đi theo vành đai 3 cao tốc Pháp Vân Cầu Giẽ - đến Phủ Lý rẽ cầu Thái Hà. Hoặc bạn có thể từ vành đai 3 rẽ vào cầu Thanh Trì - cao tốc Hà Nội Hải Phòng - rẽ Hưng Yên - chạy thẳng 20 – 35 km thì rẽ cầu Triều Dương - qua cầu là đến Hưng Hà, nơi làng chiếu tọa lạc.
2.3 Làng chiếu cói Bàn Thạch - Quảng Nam
Làng chiếu cói Bàn Thạch (Quảng Nam) là một trong những làng nghề dệt chiếu lâu đời bậc nhất miền Trung, hình thành từ thế kỷ XVI. Nơi đây gắn liền với câu ca dao nổi tiếng “Anh về Bàn Thạch em trải chiếu cho anh nằm…”, thể hiện tình nghĩa mặn nồng và sự gắn bó của người dân với nghề truyền thống. Từ những sợi cói xanh tốt ven sông Thu Bồn, người dân đã khéo léo nhuộm màu, dệt nên những tấm chiếu bền đẹp, mang đậm bản sắc văn hóa địa phương.
Thương hiệu chiếu cói Bàn Thạch vang danh miền Trung. Ảnh: Tour Hội An
Ngày nay, dù phải đối mặt với sự cạnh tranh của sản phẩm công nghiệp, làng chiếu Bàn Thạch vẫn còn hàng trăm hộ dân gắn bó với nghề. Du khách đến đây không chỉ được chiêm ngưỡng quy trình dệt chiếu thủ công độc đáo mà còn có cơ hội hòa mình vào không gian làng quê yên bình, đậm chất miền Trung, nơi nghề truyền thống vẫn được gìn giữ và lan tỏa qua nhiều thế hệ.
- Hướng dẫn di chuyển đến làng chiếu cói Bàn Thạch:
+ Từ thị trấn Nam Phước: Bạn đi về hướng Đông khoảng 5 km đến địa phận (xã Duy Vinh, huyện Duy Phước, tỉnh Quảng Nam cũ). Dọc hai bãi bờ ven sông Thu Bồn, bạn sẽ dễ dàng bắt gặp những bãi cói và bãi đay xanh tốt - đây là dấu hiệu để nhận ra làng chiếu cói Bàn Thạch.
+ Từ cầu Cửa Đại, Hội An: Bạn có thể dễ dàng di chuyển đến làng Chiếu Bàn Thạch, quãng đường dài khoảng 15 km. Trên đường đi, bạn sẽ tranh thủ tham quan được địa điểm du lịch nổi tiếng là cầu Cửa Đại - cây cầu dài nhất tỉnh Quảng Nam.
2.4 Làng chiếu Cẩm Nê – Đà Nẵng
Làng chiếu Cẩm Nê (TP. Đà Nẵng) là làng nghề truyền thống nổi tiếng từng được nhắc đến trong cung đình triều Nguyễn với sản phẩm chiếu hoa tinh xảo, sang trọng. Điểm đặc biệt của chiếu Cẩm Nê nằm ở kỹ thuật nhuộm và dệt tỉ mỉ: từng sợi lác được chọn lọc, nhuộm nhiều lần để tạo sắc màu rực rỡ, rồi khéo léo dệt thành tấm chiếu có hoa văn bắt mắt.
Làng chiếu Cẩm Nê nổi tiếng với loại chiếu hoa được làm vô cùng công phu. Ảnh: Tạp Chí Làng Nghề Việt Nam
Ngày nay, dù nghề dệt chiếu Cẩm Nê không còn thịnh vượng như xưa, nhưng nơi đây vẫn lưu giữ “hồn nghề” qua bàn tay của những nghệ nhân gắn bó cả đời với chiếu. Du khách đến thăm có thể tìm hiểu quy trình dệt truyền thống, chiêm ngưỡng những sản phẩm mang đậm dấu ấn văn hóa Đà Nẵng và trải nghiệm không gian làng quê yên bình, đậm chất miền Trung.
- Hướng dẫn di chuyển làng chiếu Cẩm Nê:
Từ trung tâm TP. Đà Nẵng, bạn đi theo đường QL1A đến xã Hòa Tiến (cũ) . Từ đây bạn hỏi đường người dân để vào làng chiếu Cẩm Nê. Quãng đường kéo dài khoảng 14 km nên bạn có thể dễ dàng di chuyển bằng phương tiện cá nhân.
2.5 Làng nghề dệt chiếu lác Phú Tân - Phú Yên
Làng nghề dệt chiếu lác Phú Tân (Phú Yên) có hơn 100 năm tuổi đời và được công nhận là làng nghề truyền thống từ năm 1977. Người dân nơi đây không chỉ trồng lúa mà còn trồng cói để làm nguyên liệu dệt chiếu, tạo nên nét đặc trưng riêng biệt cho vùng đất ven biển. Từ những sợi cói được chẻ nhỏ, phơi khô và nhuộm màu, các nghệ nhân đã khéo léo dệt nên những tấm chiếu bền đẹp, gắn bó với đời sống sinh hoạt người dân miền Trung.
Cói được nhuộm nhiều màu sắc bắt mắt. Ảnh: Chí Trung
Ngày nay, làng nghề Phú Tân có hàng trăm hộ dân tham gia sản xuất, kết hợp giữa phương pháp thủ công truyền thống và máy dệt hiện đại để đáp ứng nhu cầu thị trường. Ghé thăm làng nghề, du khách có thể tận mắt chứng kiến quy trình làm chiếu, tìm hiểu văn hóa bản địa và mua những sản phẩm thủ công độc đáo làm quà lưu niệm mang đậm dấu ấn Phú Yên.
- Hướng dẫn di chuyển đến làng nghề dệt chiếu Phú Tân:
Xuất phát từ thành phố Tuy Hòa, bạn di chuyển dọc theo con đường Lê Duẩn gần bờ biển là sẽ đến huyện Tuy An (cũ). Sau khi đến Tuy An, bạn chỉ cần hỏi đường người dân đến làng nghề dệt chiếu Phú Tân là có thể dễ dàng tìm được hướng di chuyển.
>>> Gỏi Nhệch - Món ngon đất Nga Sơn Thanh Hóa <<<
2.6 Làng nghề dệt chiếu Chương Hòa - Bình Định
Làng nghề dệt chiếu Chương Hòa (Bình Định) từ lâu đã nổi tiếng với nghề dệt chiếu truyền thống. Với hàng trăm năm phát triển, hiện nay làng có tới hàng trăm hộ dân gắn bó với nghề, tạo ra những tấm chiếu bền đẹp, mát mẻ, gắn liền với đời sống sinh hoạt của người dân miền Trung.
Làng nghề dệt chiếu Chương Hòa có tới 800 hộ dân tham gia sản xuất. Ảnh: Hải Phong
Không chỉ phục vụ nhu cầu trong nước, chiếu Chương Hòa còn được du khách quốc tế yêu thích, nhiều sản phẩm đã đến tay khách hàng ở Đông Nam Á, châu Âu và châu Mỹ. Ghé thăm làng nghề, bạn sẽ được trải nghiệm quy trình dệt chiếu thủ công, tìm hiểu “hồn nghề” truyền thống và cảm nhận không gian làng quê yên bình đặc trưng của vùng đất võ Bình Định.
- Hướng dẫn di chuyển đến làng nghề dệt chiếu Chương Hòa:
Có nhiều cách di chuyển đến làng nghề bằng đường bộ như đi xe máy theo quốc lộ 1, tuyến ĐT 639, đường Tây tỉnh hoặc đi bằng đường sắt và xuống các ga Bồng Sơn, Tam Quan.
Còn với những vị khách chọn đi bằng đường thủy, bạn đi theo đường biển vào các bến cá nhỏ nằm dọc tuyến biển hoặc vào cảng cá Tam Quan.
2.7 Làng nghề dệt chiếu Cà Hom – Bến Bạ, Trà Vinh
Làng nghề dệt chiếu Cà Hom – Bến Bạ (Trà Vinh) hình thành từ cuối thế kỷ XIX và đến nay vẫn được gìn giữ, trở thành điểm nhấn văn hóa đặc sắc của miền Tây Nam Bộ. Nơi đây có hàng trăm khung dệt hoạt động, tạo công ăn việc làm cho hàng ngàn lao động, góp phần lưu giữ nét đẹp truyền thống qua từng tấm chiếu.
Làng nghề nổi tiếng với những chiếc chiếu có màu trắng của lác, đỏ của giang và màu vàng từ nghệ. Ảnh: VOV
Điểm đặc biệt của chiếu Cà Hom – Bến Bạ là ngoài cói và đay, người dân còn dùng sợi từ cây tra – loại cây đặc trưng vùng sông nước – để dệt chiếu. Màu sắc chiếu được nhuộm hoàn toàn tự nhiên như trắng của lác, đỏ của giang, vàng từ nghệ, tạo nên sản phẩm bền, đẹp và độc đáo. Du khách đến đây không chỉ được khám phá quy trình dệt chiếu thủ công mà còn hòa mình vào không gian văn hóa sông nước đậm chất Trà Vinh.
- Hướng dẫn di chuyển đến làng nghề dệt chiếu Cà Hom – Bến Bạ:
Xe máy: Từ TP. Hồ Chí Minh, bạn có thể đi theo quốc lộ 53 hay cao tốc Trung Lương (đường rộng hơn, ngắn hơn so với QL53 khoảng vài chục km) để đến Trà Vinh. Sau khi đến tỉnh, bạn tra google maps hoặc hỏi đường người dân đến làng dệt chiếu Cà Hom – Bến Bạ.
Xe khách: Có rất nhiều hãng xe khách uy tín như Mai Linh, Tân Cường, Thanh Thúy…có tuyến chạy từ TP. Hồ Chí Minh đến Trà Vinh. Sau khi xuống ở bến xe, bạn tiếp tục bắt xe ôm hoặc taxi để di chuyển đến làng nghề.
Sản phẩm chiếu được dệt ra thành phẩm từ bàn tay khéo léo của người nghệ nhân. Ảnh: Chí Trung
3. Những điều bạn cần lưu ý khi ghé thăm các làng nghề dệt chiếu ở Việt Nam
Tham quan các làng nghề dệt chiếu ở Việt Nam, đừng quên lưu ý những thông tin sau:
- Vì đa phần các làng chiếu đều nằm ở vùng ngoại ô nên trong quá trình di chuyển, bạn nên kết hợp hỏi đường người dân để đảm bảo đi đúng hướng.
- Khi trải nghiệm tham gia vào quá trình sản xuất chiếu dệt thủ công, bạn cần lưu ý tuân thủ đúng theo hướng dẫn của các nghệ nhân.
- Các sản phẩm chiếu dệt chất lượng và có tính thẩm mỹ cao là món quà lưu niệm ấn tượng mà bạn có thể cân nhắc mua về tặng người thân, bạn bè.
- Khung cảnh đầy màu sắc tại các làng chiếu rất thích hợp để bạn diện trang phục truyền thống như áo dài, áo bà ba (nếu ghé thăm làng chiếu ở miền Tây)...Các tín đồ đam mê sống ảo nhớ lưu ý thông tin này nhé.
>>> Xem thêm: Làng nghề đúc đồng Trà Đông: Khám phá, trải nghiệm văn hóa độc đáo xứ Thanh
Ghé thăm, tìm hiểu các làng nghề dệt chiếu ở Việt Nam là trải nghiệm khó quên mà bạn không nên bỏ lỡ trong hành trình du lịch khám phá văn hóa bản địa đặc sắc.
