Chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh Thanh Hóa.
Chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh Thanh Hóa thực sự là một công trình tiêu biểu, đậm đặc về yếu tố chính trị, kiến trúc, phật giáo, văn hóa, lịch sử của xứ Thanh nói chung, cho đến nay vẫn còn bảo tồn và phát huy được giá trị.
Chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh ở đâu?
Chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh là một di tích lịch sử – văn hóa có niên đại hàng nghìn năm tuổi, nằm tại vùng đất Duy Tinh, xã Văn Lộc (nay thuộc xã Thuần Lộc), huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa, Việt Nam. Ngôi chùa cổ này mang trong mình những giá trị văn hóa, kiến trúc và lịch sử quan trọng. Vì vậy, di tích này được xem là một trong những ngôi chùa nổi tiếng nhất ở Thanh Hóa.
Chùa sùng Nghiêm Diên Thánh, một di tích lịch sử – văn hóa có niên đại hàng nghìn năm tuổi. (Ảnh: Sưu tầm)
>>> XEM THÊM: Những địa danh nổi tiếng khi du lịch Hậu Lộc Thanh Hóa
Từ TP. Thanh Hóa, theo quốc lộ 1A hướng ra Hà Nội khoảng 12km đến ga Nghĩa Trang thì có đường rẽ về Hậu Lộc, ô tô có thể đi sát vào di tích. (Khoảng cách từ TP. Thanh Hóa đến Hậu Lộc là 20 km)
Lịch sử chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh
Chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh được khởi dựng không rõ năm nào. Song chỉ biết chùa được sửa lại năm 1118 lưu lại trên tấm bia ghi, do các quan đầu tỉnh là: Lý Thường Kiệt, Chu Công được coi giữ trấn Thanh Hóa này và đã từng cho sửa chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh (theo nội dung văn bia tại chùa). Những năm cuối TK XI, Thái úy Lý Thường Kiệt trấn thủ Thanh Hóa 19 năm (từ 1082-1101), đặt lỵ sở tại Duy Tinh, ông đã cho xây đồn đắp lũy để bảo vệ cửa biển Linh Trường, lúc bấy giờ là một thương cảng lớn của Châu Ái từ đầu công nguyên (nay là Lạch Trường). 15 năm sau, ông Chu Công được đảm nhận trọng trách coi giữ trấn Thanh Hóa và tiếp tục cho sửa chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh.
Nhà nghiên cứu Phạm Văn Tuấn - Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản Văn hóa Thanh Hóa cho biết, trong cuốn Chùa xứ Thanh, tập 3, chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh được khởi dựng trên nền một ngôi chùa cổ đã đổ nát vào khoảng năm 1116. Ông đã viện dẫn “Sự kiện tháng hai năm Bính Thân, niên hiệu Hội Tường Đại Khánh thứ 7 (tức tháng 3-1116) Vua Lý Nhân Tông đi tuần phương Nam, xa giá dừng chân ở trị sở Châu Ái. Nhân dịp ấy Tri Thanh Hóa quân sự họ Chu (tức Chu Công) bàn với các thuộc viên và phụ lão ở địa phương muốn làm việc công đức để báo ơn vua, chúc quốc vận trường tồn. Họ Chu bèn giao cho huyện lệnh là Lê Chiếu dựng lại ngôi chùa trên nền một ngôi chùa cổ đã đổ nát”.
Chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh – Di tích ngàn năm của xứ Thanh. (Ảnh: Sưu tầm)
>>> XEM THÊM: Những ngôi chùa Thanh Hóa nổi tiếng đẹp và linh thiêng
Trong cuốn Từ điển di tích văn hóa Việt Nam có ghi: “Chùa có từ lâu, trước đời Lý. Vua Lý Nhân Tông đi tuần phương Nam, xa giá dừng ở trị sở Châu Ái (Thanh Hóa) rồi trở về... để báo ơn vua, chúc quốc vận trường tồn, Thông phán Chu Công (người được vua nhà Lý cử trấn giữ, cai quản Thanh Hóa) bàn giao cho huyện lệnh là Lê Chiếu dựng lại ngôi chùa cổ đã đổ nát. Dân bản huyện góp lương, góp sức, san gò, lấp trũng, thợ mộc, thợ nề, gắng sức trong 2 năm dựng xong chùa vào cuối năm Mậu Tuất (1118) (Hội Tường Đại Khánh 9) . Quy mô kiến trúc to lớn, xây dựng chạm trổ công phu… Qua các triều đại tiếp theo, Chùa là thiền viện có danh tiếng ở Châu Ái”.
Dựa trên những thông tin, những căn cứ khoa học vừa nêu, chúng ta đã thấy được giá trị lịch sử tồn tại của ngôi chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh cùng với sự phát triển của nhân vật, sự kiện và vùng đất Duy Tinh trong trang sử hào hùng của dân tộc. Giá trị ấy cần phải được bảo tồn và phát huy.
Vẻ đẹp của Chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh
Chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh là một tượng điển cho kiến trúc và nghệ thuật Phật giáo trong lịch sử Việt Nam. Nơi đây kết hợp giữa vẻ đẹp kiến trúc cổ điển và sự tinh tế trong trang trí, thể hiện sự phát triển của nghệ thuật trong thời kỳ Lý – Trần và sau này.
Kiến trúc chùa
Chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh được xây dựng công phu, hoa văn tinh xảo, ngói mũi hài, nóc nhà uốn lượn như trĩ bay xòe cánh, đầu cột chạm trổ như phượng múa lân chầu. Tường vách xung quanh một cõi bụi trần không lẫn, hành lang bao bọc, bốn mùa hiên cửa thanh hư. Bên cửa có vườn thơm, khóm lan mềm mại dầm móc, phía tả có ao mát, mặt nước hoa sen tốt tươi. Khuôn viên chùa rộng, cửa tam quan có hai voi đá chầu đối diện nhau, trên có gác chuông, đi vào phía Tây có hai khánh đá. Bên trái có bia ghi tên những người có công đức với chùa. Chùa có ba cung: Đệ nhất, đệ nhị, đệ tam.
Điện thờ vua Lý được sắp xếp trang nghiêm với các tượng quan lại và cung nữ. (Ảnh: Sưu tầm)
>>> [GỢI Ý]: Chùa Thanh Hà Thanh Hóa - ngôi chùa nổi tiếng đẹp và linh thiêng
Chùa có 4 gian Hậu cung, 5 gian Tiền đường, nhà Tổ 5 gian và gần đây mới làm thêm 2 gian ở phía hữu. Hậu cung thờ Phật, Tiền đường thờ Lý Thường Kiệt. Sự kết hợp giữa chùa và đền cũng là một đặc điểm ở di tích này và gần như phổ biến ở các di tích khác trong thời điểm lịch sử nước ta vào thế kỷ XIX – XX.
Di tích và hiện vật
Chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh có nhiều tác phẩm nghệ thuật quý báu như tấm bia khắc năm 1118, đầu rồng và đầu phượng bằng đất nung từ thời Trần, ba bệ tượng bằng đá xanh có niên đại thời Lý. Những tác phẩm này là những di vật gốc quý, giúp tìm hiểu về phát triển của Phật giáo Việt Nam thời Lý, cũng như về văn hóa và nghệ thuật của triều đại.
- Tấm bia thời Lý
Tấm bia này là một di vật lịch sử quý báu, ghi chép về việc sửa sang và xây dựng lại chùa vào năm 1118. Tấm bia này có các chữ Hán được khắc trên bề mặt, mô tả về đạo Phật và sự kiện liên quan đến việc xây dựng chùa.
- Ba bệ tượng bằng đá xanh
Đây là những tác phẩm điêu khắc đá quý hiếm, có niên đại thời Lý. Ba bệ tượng này thường được đặt ở các vị trí quan trọng trong chùa, thể hiện sự tôn trọng và sự tôn nghiêm trong đời sống tâm linh.
Tượng rồng bắng đá cổ trong chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh. (Ảnh: Sưu tầm)
>>> [Khám phá ngay]: Cụm di tích, thắng cảnh Phong Mục Hậu Lộc
- Rồng thời Lý trên bậc đá của chùa
Chùa cũ thời Lý tuy không còn nhưng bậc đá thì vẫn còn giữ nguyên được trang trí rồng phía mặt trước. Đó là những con rồng mảnh mai, uyển chuyển như đang uốn lượn trông thật hài hòa và đẹp mắt.
- Đầu rồng, đầu phượng bằng đất nung thời Trần
Đây cũng là một chứng tích ghi nhận sự phát triển của nghệ thuật kiến trúc của nhiều thời kỳ cùng tồn tại trên một di tích. Đầu phượng và đầu rồng bằng đất nung ở đây rất đẹp, trình độ nung rất cao. Hiện vật này đào được ở vườn chùa và được nhà sư cất giữ.
- Các hiện vật khác
Ở chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh hiện nay còn 22 pho tượng bằng gỗ, nhiều bản khắc gỗ in hình, một chuông đồng thời Nguyễn nặng khoảng 5 tạ, hai con vẹt bằng gỗ, một bia công đức thời Nguyễn, một tượng thờ Lý Thái Uý (Lý Thường Kiệt)…
Lễ hội chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh
Chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh tổ chức nhiều lễ hội và sự kiện quan trọng trong năm, tạo điều kiện cho người dân và du khách có cơ hội tham gia vào các hoạt động tâm linh và văn hóa. Dưới đây là một số ngày lễ và sự kiện quan trọng tại chùa:
Lễ hội truyền thống
Hàng năm, từ mùng 8 đến mùng 10 tháng 2 âm lịch, tại chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh thường diễn ra lễ hội khá quy mô và trang trọng, thu hút nhiều du khách. Trước ngày lễ hội, Nhân dân chuẩn bị dựng rạp, kiệu, cáng, quần áo, mũ. Nhà chùa chuẩn bị đúc oản, đồ lễ, làm bánh...Phần lễ, được tổ chức với các nội dung khai hội, rước kiệu, tế lễ. Phần hội, tổ chức các trò chơi truyền thống như: cờ người, bài điếm, kéo co, nấu cơm thi, chạy thẻ, chọi gà... Bên cạnh đó là các hoạt động giao lưu văn nghệ, thể dục - thể thao thu hút đông đảo người dân trong vùng và du khách thập phương.
Lễ hội Chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh. (Ảnh: Sưu tầm)
>>> Xem thêm: Các lễ hội Thanh Hóa truyền thống trong năm
Lễ hội xuân
Chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh thường tổ chức lễ hội xuân vào dịp Tết Nguyên đán, như một phần của nghi thức tôn kính Đức Phật và các vị thần linh. Lễ hội này thường bao gồm các hoạt động tâm linh như cúng Phật, cầu bình an và thả cá chép vào nước như một biểu tượng cho sự phóng thích và thịnh vượng.
Lễ hội Phật đản
Ngày lễ kỷ niệm sự ra đời, giác ngộ và nhập niết-bàn của Đức Phật thường diễn ra vào tháng Tư âm lịch (tháng 5 – 6 dương lịch). Tại chùa, người đến tham dự có thể tham gia các nghi lễ như cúng Phật, nghe thuyết giảng, thả hoa sen, và thực hiện các hành trì thiền định.
Lễ Vu lan
Lễ hội Vu lan thường diễn ra vào tháng Bảy âm lịch (tháng 8 dương lịch) và được coi là dịp tôn kính tổ tiên và cầu nguyện cho họ. Tại chùa, người ta thường cúng lễ cho tổ tiên, thả hoa và nến trên sông hoặc hồ, và tham gia các hoạt động tâm linh.
Sùng Nghiêm Diên Thánh – ngôi chùa cổ thời Lý. (Ảnh: Sưu tầm)
>>>[XEM THÊM]: Bản đồ du lịch tâm linh Thanh Hóa chi tiết nhất
Chùa Sùng Nghiêm Diên Thánh không chỉ là một di tích lịch sử – văn hóa quý báu, mà còn là một điểm du lịch tâm linh hấp dẫn, thu hút du khách và người dân đến tham quan, tìm hiểu về lịch sử và văn hóa của vùng đất xứ Thanh.
